Η Σαντορίνη αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αμπελώνες στην Ελλάδα, που έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης από αμπελοκαλλιεργητές και οινοποιούς.
Στην Σαντορίνη ο επισκέπτης θα μπορέσει όποια εποχή του χρόνου κι αν την επισκεφθεί να θαυμάσει τον τοπικό αμπελώνα, να ενημερωθεί για τις ποικιλίες του, για τις μεθόδους της καλλιέργειας, για τις διαδικασίες οινοποίησης και εμφιάλωσης είτε πρόκειται για οικιακές παραδοσιακές είτε για σύγχρονες, ενώ θα μπορέσει να δοκιμάσει και τα μοναδικής ποιότητας κρασιά του τόπου.
Μεγάλο μέρος των καλλιεργειών του νησιού είναι και έχουν χαρακτηριστεί και πιστοποιηθεί ως βιολογικές και οργανικές που σημαίνει ότι στους αμπελώνες δεν χρησιμοποιούνται φάρμακα, όπως επίσης και κατά την διαδικασία της οινοποίησης.
Η παράδοση 3.500 χρόνων στην καλλιέργεια του αμπελιού και στην τέχνη της παραγωγής των κρασιών συνεχίζεται και σήμερα από περισσότερους απο 1000 αμπελουργούς που με μεράκι και κόπο καλλιεργούν περισσότερα απο 12.000 στρέμματα, το 85% δηλαδή της καλλιεργήσιμης γης του νησιού.
Η παγκόσμια μοναδικότητα του κρασιού της Σαντορίνης οφείλεται στο ιδιόμορφο οικοσύστημα που δημιουργήθηκε από τις αλλεπάλληλες εκρήξεις του ηφαιστείου και τη λάβα που διαμόρφωσε ένα πορώδες έδαφος από απορροφητικές ελαφρόπετρες και χώμα. Ένα απο τα “μυστικά” άλλωστε των καλλιεργειών της άνυδρης Σαντορίνης και της μοναδικότητας των χαρακτηριστικών των προϊόντων της, είναι η δυνατότητα της γης της να διατηρεί την υγρασία της, ακόμη και τους πιο ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες. Αυτό δε που αξίζει να σαφώς να διευκρινιστεί είναι οτι οι καλλιέργειες στη γη της Σαντορίνης, δεν ποτίζονται, εκτός απο ελάχιστες περιπτώσεις κι αυτό σε οτι αφορά μερικά κηπευτικά. Κατά συνέπεια, τα φυτά του νησιού αντλούν την απαραίτητη γι αυτά υγρασία απο τη γη, η οποία λόγο της σύστασης του εδάφους της, έχει την ιδιότητα να συγκρατεί την υγρασία.
Η δε “πεζούλες” που υπάρχουν σε πάρα πολλές περιοχές στο νησί, τα μεγάλα δηλαδή “σκαλοπάτια” καλλιεργήσιμων εκτάσεων, αυξάνουν τις εκτάσεις των αμπελώνων ενω καταφέρνουν να περιορίζουν τις απώλειες σε νερό ακόμη κι όταν οι κλίσεις τους είναι μεγάλες. Σε αυτό συμβάλει η γη της Σαντορίνης που κατορθώνει να μαζεύει το νερό σαν “σφουγγάρι” και να το διατηρεί για να προσφέρει την απαραίτητη υγρασία στα φυτά της. Παράλληλα, στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νησιού καθώς και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των καλλιεργειών του, αξίζει να αναφερθούν και να “μετρηθούν” οι βραδινές αλλά και πρωινές ομίχλες και υγρασίες, που επίσης παρέχουν στα φυτά την δροσιά που χρειάζονται.
Επάνω και μέσα σε αυτήν την ιδιαίτερη νησιώτικη γη, κάτω απο τον καυτό ήλιο του καλοκαιριού και κόντρα στους ισχυρούς ανέμους του χειμώνα, τα χώματα της Σαντορίνης παράγουν μερικές απο τις καλύτερες ποικιλίες κρασιών του κόσμου.
Στα χώματα της Σαντορίνης ευδοκιμούν αμπέλια που παράγουν τις ανα τον κόσμο διάσημες ποικιλίες Ασύρτικο, Αϊδάνι, Αθήρι, καθώς και την κόκκινη Μαντηλαριά.
Απο τα πιο γνωστά κρασιά της Σαντορίνης θεωρούνται: το λευκό, ξηρό και αρωματικό Νυχτέρι, το Ασύρτικο και το περίφημο Βισάντο. Και τα τρία ανήκουν στην κατηγορία «Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητας» και υπάγονται στους οίνους της ευρωπαϊκής ένωσης ως «οίνοι ποιότητας παραγόμενοι σε καθορισμένη περιοχή».
Το Νυχτέρι ονομάστηκε έτσι γιατί οι αμπελοκαλλιεργητές τρυγούν τα σταφύλια το πρωί και τα επεξεργάζονται αυθημερόν ακόμη και την νύχτα με τις χαμηλότερες θερμοκρασίες σε σχέση με την ημέρα να ευνοούν την διαδικασία και τις υπόσκαφες κάναβες με την αυξημένη υγρασία να δημιουργούν το κατάλληλο περιβάλλον για την ζύμωση του μούστου.
Το Βισάντο το οποίο είναι οίνος Π.Ο.Π. (έχει δηλαδή Πιστοποιημένη Ονομασία Προέλευσης, “κατοχυρωμένη” στην Σαντορίνη) είναι γλυκό κρασί χρώματος πορτοκαλί, είναι “πυκνότερο” στην γεύση και υφή σε σχέση με τα υπόλοιπα, και παρασκευάζετε απο λευκά στα σταφύλια, που έχουν λιαστεί για τουλάχιστο 15 μέρες κάτω απο τον καυτό ήλιο του Σεπτέβρη. Το περίφημο αυτό κρασί εκδηλώνει τη μοναδικότητα της Σαντορίνης και συμπλήρωνε τις γευστικές πανδαισίες των αρχόντων του Μεσαίωνα ενώ αποτελούσε για πολλούς αιώνες τη «θεία μετάληψη» σε όλα τα δισκοπότηρα των Ορθόδοξων εκκλησιών της Ρωσίας.