ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΣΤΕΛΙ
Χριστός – Μεταμόρφωση του Σωτήρος
Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες εκκλησίες του Πύργου με το όμορφο και ολόλευκο καμπαναριό της να φαίνεται ακόμη κι από την είσοδο του χωριού.
Η εκκλησία βρίσκεται στο κέντρο σχεδόν του λόφου στον οποίο είναι χτισμένος ο Πύργος και φαίνεται από τα περισσότερα σημεία του οικισμού.
Κτηριακά πρόκειται για την μοναδική τρίκλιτη βασιλική του νησιού, στην οροφή της οποίας βρίσκεται ένας οκτάγωνος τρούλος του οποίου τα τμήματα ξεχωρίζουν εσωτερικά και εξωτερικά. Η εκκλησία παρουσιάζει μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον για τον λόγο αυτό έχει μελετηθεί από πολλούς ερευνητές που εξετάζουν την αρχιτεκτονική της ιστορία καθώς και την ιστορία της ως ναού στο πέρασμα του χρόνου. Η εκκλησία υποβλήθηκε σε εκτενή συντήρηση το 1953.
Η εκκλησία που υπολήπτονται όλοι οι κάτοικοι του χωριού γιορτάζει στις 6 Αυγούστου, ενώ κάθε χρόνο εκατοντάδες πιστοί συρρέουν στον ναό για να παρακολουθήσουν την λειτουργία και να προσκυνήσουν τις εικόνες του.
Για να τιμήσει την μεγαλύτερη και σημαντικότερη γιορτή του χωριού ο Σύλλογος Εστία του Πύργου διοργανώνει κάθε χρόνο ένα μεγάλο πανηγύρι στην κεντρική πλατεία του χωριού καλώντας όλο τον κόσμο να γιορτάσει μαζί του με πολύ, καλό και δωρεάν φαγητό, κρασί και βέβαια υπό τους ήχους παραδοσιακών τραγουδιών..
Άγιος Νικόλαος
Ο Άγιος Νικόλαος είναι ένας ναός κατασκευασμένος στον ρυθμό της βασιλικής μετά τρούλου, και αποτελεί μία από τις ενορίες του Πύργου. Η εκκλησία βρίσκεται έξω από την κεντρική πύλη του κάστρου. Κατασκευάστηκε το 1660 από τον Αρχιεπίσκοπο Παρθένιο Γαβαλά και επισκευάστηκε εκτενώς το 1980.
Η εκκλησία γιορτάζει ανήμερα της γιορτής του Αγίου Νικολάου, στις 6 Αυγούστου.
Αγία Θεοδοσία
Η εκκλησία της Αγίας Θεοδοσίας βρίσκεται έξω από την είσοδο του καστελιού στα δυτικά του νεοκλασικού της οικογένειας Τσιβίδη στο ίδιο μοτίβο τοιχοποιίας. Ο ναός χτίστηκε το 1639 , ανακαινίστηκε το 1857 και υπέστη σοβαρές ζημιές από τον καταστροφικό σεισμό του 1956. Το 1965 όμως ένας νέος ναός ανεγέρθηκε στην ίδια τοποθεσία. Η εκκλησία της Αγίας Θεοδοσίας γιορτάζει στις 29 Μαίου.
Στην ίδια εκκλησία γιορτάζονται επίσης οι ονομαστικές γιορτές και πραγματοποιούνται οι αντίστοιχες λειτουργίες των Αγίων Φιλλίπου στις 14 Νοεμβρίου, του Αγίου Γερασίμου και αρτεμίου στις 20 Οκτωβρίου και του Αγίου Ευσταθίου στις 20 Σεπτεμβρίου.
Άγιος Αντώνιος
Η εκκλησία από αρχιτεκτονικής πλευράς αποτελεί μια θολωτή, μονόκλιτη βασιλική με επισκοπικό θρόνο, και βρίσκεται στην μικρή πλατεία στην οποία εδρεύει το κτήριο της «Εστίας» του Πύργου, στην δυτική πλευρά του οικισμού. Η εκκλησία διαθέτει ένα εξαιρετικό ξυλόγλυπτο χειροποίητο τέμπλο καθώς και πλούσιο διάκοσμο. Ο ναός συντηρήθηκε εξωτερικά και εσωτερικά το 1992. Ο Άγιος Αντώνιος γιορτάζει στις 12 Δεκεμβρίου μέρα κατά την οποία πραγματοποιείται λειτουργία και περιφορά της εικόνας του Αγίου στον οικισμό.
Άγιος Σπυρίδωνας
Πρόκειται για μονόκλιτο ναό με οροφή θολωτής βασιλικής με αξιοπρόσεκτο χειροποίητο ξυλόγλυπτο τέμπλο και αγιογράφηση. Ο ναός ανακαινίστηκε το 1992 και βρίσκεται και αυτός στην μικρή πλατεία στην οποία εδρεύει το κτήριο της «Εστίας» του Πύργου, στην δυτική πλευρά του οικισμού. Ο ναός γιορτάζει στις 12 Δεκεμβρίου ανήμερα της γιορτής του Αγίου Σπυρίδωνα.
Άγιος Δημήτριος
Πρόκειται για μονόκλιτο ναό με θολωτή βασιλική του 17ου αιώνα, με πλούσιο και αξιόλογο εσωτερικό διάκοσμο και αγιογράφηση του αιώνα κατασκευής του. Γιορτάζει την 1η Νοεμβρίου.
Άγιος Αβέρκιος
Αρχιτεκτονικά ο ναός ανήκει στον ρυθμό της θολωτής βασιλικής και βρίσκεται κοντά στην κεντρική πλατεία του Πύργου. Ο Άγιος Αβέρκιος τιμάται ιδιαίτερα στο νησί μιας και θεωρείται ο Άγιος προστάτης των κρασιών, οπότε και στην Σαντορίνη που αποτελεί οινοπαραγωγό περιοχή θεωρείται σε αρκετές περιοχές Άγιος προστάτης των καλλιεργειών και της οινικής παραγωγής της.
Η εκκλησία γιορτάζει ανήμερα της γιορτής του Αγίου Αβερκίου στις 22 Οκτωβρίου, ημέρα που κατά τα έθιμα, τις παραδόσεις οι κάτοικοι του νησιού ανοίγουν τα βαρέλια με τα νέα κρασιά της κάθε χρονιάς.
Στην ίδια εκκλησία γιορτάζετε και η μνήμη της Αγίας Παρασκευής ανήμερα της γιορτής της στις 26 Ιουλίου.
Άγιος Σαμψών
Η εκκλησία βρίσκεται κοντά στο δημοτικό σχολείο του Πύργου, στην ανατολική πλευρά του χωριού. Είναι βασιλικού ρυθμού και διαθέτει θολωτό τρούλο. Η εκκλησία γιορτάζει στις 27 Ιουνίου ανήμερα του Αγίου Σαμψών καθώς και στις 27 Αυγούστου ανήμερα της γιορτής του Αγίου Φανουρίου.
Άγιος Ιερόθεος
Βρίσκεται στην περιοχή κοντά στην αίθουσα της «Εστίας» του Πύργου, πίσω από το σπίτι της Ντόνας. Ο ναός χτίστηκε το 1957 και γιορτάζει στις 4 Οκτωβρίου.
Άγιος Σάββας
Πρόκειται μονόκλιτο ναό με θολωτό τρούλο που βρίσκεται στην βόρεια περιοχή του οικισμού. Γύρω από τις εξωτερικές πόρτες του ναού διακρίνονται μαρμάρινες πλάκες και τμήματα μαρμάρινων πλακών που πιθανολογείται ότι προέρχονται από το τέμπλο αρχαίου Βυζαντινού ναού στο Μέσα Βουνό (…;)
Η εκκλησία γιορτάζει στις 5 Δεκεμβρίου.
Άγιος Χριστόφορος
Η εκκλησία βρίσκεται στην βόρεια πλευρά του οικισμού, χτισμένη στο σημείο όπου υπήρχε ..; / βρέθηκε μέρος των λειψάνων του Αγίου Χαράλαμπου. Ο ναός βρίσκεται σε μια εξαιρετικά χαρισματική θέση με θέα το βουνό του Προφήτη Ηλία, τον οικισμό του Πύργου, καθώς και ολόκληρη την πεδιάδα της Μεσαριάς και το αεροδρόμιο.
Σε ότι αφορά τον αρχιτεκτονικό του ρυθμό ο ναός αποτελούσε αρχικά μονόκλιτη θολωτή βασιλική, ενώ στην συνέχεια προστέθηκαν δυό ακόμη κλίτη. Η εκκλησία γιορτάζει ανήμερα του Αγίου Χριστοφόρου στις 9 Μαΐου.
Ταξιάρχης
Πρόκειται για μονόκλιτη θολωτή βασιλική που βρίσκεται στην βορειοδυτική πλευρά του οικισμού. Στην αυλή της υπάρχει μια μαρμάρινη γούρνα στην οποία θεωρείται ότι τα παλιά χρόνια έπλεναν τα ρούχα τους οι γυναίκες του χωριού σε περιόδους ξηρασίας οπότε και τελείωνε το νερό των δεξαμενών τους και χρησιμοποιούσαν αυτό της εκκλησίας. Η εκκλησία γιορτάζει στις 8 Νοεμβρίου.
Ευαγγελισμός
Ο ναός βρίσκεται στην δυτική πλευρά του Πύργου, δίπλα από τον κεντρικό δρόμο που συνδέει το χωριό με το κεντρικό οδικό δίκτυο. Πρόκειται για απλό στην κατασκευή του ναό, που κατασκευάστηκε την δεκαετία του … και αποτελείται από μια θολωτή βασιλική και έναν ενιαίο στενόμακρο εσωτερικό χώρο. Η Εκκλησία βρίσκεται μια παλαιά εικόνα της Παναγίας που θεωρείτε μεγάλη αξίας. Η εκκλησία γιορτάζει στις 25 Μαρτίου.
Άγιος Αντώνιος
Βρίσκεται στην βορειοδυτική πλευρά του οικισμού απέναντι από την εκκλησία του Ευαγγελισμού, μέσα σε κτήμα που ανήκει στην Μονή Πάτμου. Πρόκειται για θολωτή βασιλική μικρού μεγέθους με ένα πατάρι που προστέθηκε αργότερα…
Η εκκλησία γιορτάζει στις 17 Ιανουαρίου.
Άγιος Ανδρέας
Η εκκλησία βρίσκεται στην δυτική πλευρά του Πύργου και πρόκειται για μια κομψή εκκλησία φτιαγμένη το .. τετράγωνου σχήματος με θόλο. Γιορτάζει στις 30 Νοεμβρίου.
Άγιοι Θεόδωροι
Ο ναός βρίσκεται σε κτήμα που ανήκει στην οικογένεια Ζώρζου και επισκευάστηκε με δωρεά της οικογένειας. Κατά την διάρκεια των εργασιών συντήρησης αποκαλύφθηκαν κομμάτια του παλιού τέμπλου και ιερού καθώς και τμήματα μαρμάρων που είχαν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή και διακόσμηση του ναού στο πρώτο στάδιο της δημιουργίας του. Η εκκλησία γιορτάζει στις 8 Φεβρουαρίου.
Άγιοι Απόστολοι (Λιβάδες..; )
Πρόκειται για μονόκλιτο ναό βασιλικής μετά τρούλου ρυθμού, στα βόρεια του χωριού. Ο ναός κτίστηκε το 1872 ενώ αποτελεί σπάνια περίπτωση για τις εκκλησίες του Πύργου το γεγονός ότι δίπλα από τον κυρίως ναό έχει χτιστεί ένα επιπλέον βοηθητικό δωμάτιο που αποκαλείται πανηγυρόσπιτο και χρησιμοποιείται για το μαγείρεμα και την διανομή στους πιστούς του φαγητού που προσφέρεται ανήμερα της γιορτής του. στην αυλή της εκκλησίας υπάρχει μια μαρμάρινη γούρνα. Η εκκλησία βρίσκεται σε μια πολύ ωραία τοποθεσία με θέα ολόκληρο τον οικισμό του Πύργου από την πίσω πλευρά του, το βουνό του Προφήτη Ηλία, το Καμάρι και το αεροδρόμιο. Η Εκκλησία γιορτάζει στις 30 Ιουνίου και η γιορτή συγκεντρώνει κάθε χρόνο πολλούς κατοίκους του χωριού αλλά και επισκέπτες.
Άγιος Ιωάννης (ο φτωχός)
Ο μικρός ναός βρίσκεται στην νότια πλευρά του Πύργου, κάτω από τον δρόμο της Αγίας Φανερωμένης. Πρόκειται για ναό που σε μεγάλο μέρος του είναι υπόσκαφος, λαξεμένος δηλαδή στην πέτρα ή την θηραϊκή γη. Η εκκλησία γιορτάζει στις 23 Σεπτεμβρίου.
Αγία Φανερωμένη
Βρίσκεται στην νότια πλευρά του οικισμού του Πύργου, κατά μήκος του νέου δρόμου που συνδέει τον Πύργο με το Εμπορείο. Ο ναός χτίστηκε το 1872 και ακολουθεί το στυλ της μονόκλιτης βασιλικής μετά τρούλου. Γιορτάζει στις 16 Αυγούστου.
Άγιος Γεώργιος (κατεφιό)
Πρόκειται για έναν από τους παλαιότερους ναούς του Πύργου χτισμένο του 1754 που βρίσκεται στην δυτική πλευρά του οικισμού στην πλαγιά του βουνού του προφήτη Ηλία. Ο ναός αρχικά ήταν ορθογώνιου σχήματος, μονόκλιτος και θολωτό τρούλο αλλά διάφορες προσθήκες στην συνέχεια μετέβαλαν το σχήμα του. Κάτω από την εκκλησία βρέθηκαν και συνεχίζουν να υπάρχουν τα ερείπια κατασκευών που θεωρείται ότι αποτελούσαν κελιά μοναχών.
Σύμφωνα με έναν μύθο, μια πριγκίπισσα κάποτε βρήκε καταφύγιο στον ναό προσπαθώντας να ξεφύγει από τους πειρατές που την καταδίωκαν.
Η εκκλησία γιορτάζει στις 23 Απριλίου.
Άγιος Νικόλαος ο Κίσσηρας (κονάκι)
Η εκκλησία βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του Πύργου και αποτελεί μετόχι της Μονής του Προφήτη Ηλία. Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα που χτίστηκε το 1764. Στο εσωτερικό του ναού ξεχωρίζει ο χειροποίητος λευκός μαρμάρινος επισκοπικός θρόνος που χρονολογείται ότι κατασκευάστηκε στα μέσα του 17ου αιώνα και που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του ναού μιας και είναι ένα από τα καλύτερα και πιο αριστοτεχνικά δείγματα της συγκεκριμένης τέχνης. Στην αυλή της εκκλησίας βρίσκεται ο τάφος του επισκόπου Θήρας Διονυσίου (…). Ο ναός τα προηγούμενα χρόνια ήταν ένας από τους σημαντικότερους του νησιού μιας και αποτέλεσε έδρα της Μητρόπολης Θήρας όντας κονάκι της, δηλαδή τόπος διαμονής των τότε Μητροπολιτών της Σαντορίνης.
Το προσωνύμιο του ναού “κήσσιρας” προέρχεται από το γεγονός ότι βρίσκεται σε περιοχή στην οποία υπάρχει κήσσιρις, η οποία είναι η γκριζόλευσκη θηραϊκή ελαφρόπετρα, το τελευταίο δηλαδή υλικό που εκτόξευσε από τον κρατήρα του το ηφαίστειο της Σαντορίνης στην ισχυρότατη προϊστορική του έκρηξη.
Ο ναός γιορτάζει ανήμερα του Αγίου Νικολάου στις 6 Δεκεμβρίου, μέρα κατά την οποία η εκκλησία συγκεντρώνει αρκετούς πιστούς κατοίκους του Πύργου αλλά και άλλων χωριών του νησιού.
Άγιοι Απόστολοι (της Μαρτινούς)
Ο ναός βρίσκεται μέσα στην αυλή του παλαιού δημοτικού σχολείου του Πύργου, σε μια περιοχή που αποκαλείται Μαρτινού. Ο ναός χρονολογείται ότι κατασκευάστηκε το 1803. Νωρίτερα στο παρελθόν ο ναός ήταν μια υπόσκαφη σπηλιά που βρισκόταν έξω από την αυλή του σχολείου, πρίν παρθεί η απόφαση για την ανέγερσή του μέσα στο σχολικό κτηριακό συγκρότημα. Ο ναός γιορτάζει στις 29 (και 30;; ) Ιουνίου την ημέρα των Αγίων Αποστόλων.
Άγιος Γεώργιος (Λαγκαδιώτισσα)
Πρόκειται για ναό που αποτελεί μετόχι της Ι.Μ. του Προφήτη Ηλία Θήρας και που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του οικισμού του Πύργου μέσα σε ένα λαγκάδι, γεγονός από το οποίο προέκυψε και το διευκρινιστικό προσωνύμιο του ναού. Ανήμερα της γιορτής του Αγίου και της εκκλησίας στις 23 Απριλίου, πραγματοποιείται λειτουργία και λιτανεία της εικόνας στην περιοχή γύρω από την εκκλησία.
Αγία Αικατερίνη
Πρόκειται για έναν από τους παλαιότερους ναούς στο νησί κατασκευασμένο το 1660. Ο ναός είναι μια μονόκλιτη θολωτή βασιλική και αποτελεί μετόχι της Ι.Μ. του Προφήτη Ηλία Θήρας. Ο ναός γιορτάζει στις 25 Νοεμβρίου.
Πηγή : “Οι εκκλησίες του χωριού μας” εκδόσεις Καλλίστη